Δευτέρα 17 Νοεμβρίου 2014

Αποψη: Περί φοροελαφρύνσεων

ΝΙΚΟΣ ΤΑΤΣΟΣ*

Τα νέα από το πεδίο της φορολογίας είναι τον τελευταίο καιρό πολλά και ακούγονται ευχάριστα. Η προσωρινή μείωση του ΦΠΑ στην εστίαση έγινε μόνιμη, ο ειδικός φόρος κατανάλωσης στο πετρέλαιο θέρμανσης μειώθηκε, μειώνεται η έκτακτη εισφορά, εξαιρούνται οι μικρές επιχειρήσεις από τον ΦΠΑ, θεσπίζονται ρυθμίσεις για τις ληξιπρόθεσμες οφειλές, κ.ο.κ. Την εβδομάδα αυτή ανακοινώθηκαν επίσης η κατάργηση των τεκμηρίων, η μείωση της φορολόγησης των νομικών προσώπων από 26% σε 15%, η μείωση στη μείωση του ανώτατου φορολογικού συντελεστή στη φορολογία φυσικών προσώπων από 42% σε 32% και η μείωση του ΕΝΦΙΑ.

Πολύ καλά νέα, για να είναι αληθινά. Τα μέτρα αυτά, αν υλοποιηθούν όπως ακριβώς μεταδόθηκαν, θα επηρεάσουν σημαντικά τα έσοδα του κρατικού προϋπολογισμού, που σημαίνει ή ότι η οικονομία πηγαίνει πολύ καλά –κάτι που δεν το επιβεβαιώνουν τα δεδομένα– ή ότι κάτι δεν κάνουμε, ή δεν καταλαβαίνουμε, σωστά.

Δεν θέλω να χαλάσω το κλίμα ευφορίας που πάει να δημιουργηθεί, αλλά οφείλω να παρατηρήσω ότι στη φορολογία τα πράγματα δεν είναι συνήθως όπως εκ πρώτης όψεως φαίνονται. Για παράδειγμα, η μείωση του ανώτατου συντελεστή στη φορολογία εισοδήματος φυσικών προσώπων από 42% σε 32% δεν σημαίνει κατ’ ανάγκη χαμηλότερη φορολογική επιβάρυνση. Γιατί, δεν γνωρίζουμε πώς θα διαμορφωθούν οι υπόλοιποι συντελεστές της φορολογικής κλίμακας και τα εισοδηματικά κλιμάκια. Χωρίς να υποστηρίζω ότι θα συμβεί κάτι τέτοιο, μπορεί όντως να μειωθεί ο ανώτατος φορολογικός συντελεστής κατά δέκα ποσοστιαίες μονάδες και να μην υπάρξει μείωση της φορολογικής επιβάρυνσης (ή ακόμη να υπάρξει αύξηση), αν οι υπόλοιποι φορολογικοί συντελεστές και το εύρος των κλιμακίων διαμορφωθούν κατάλληλα.

Η ανακοίνωση επίσης της εξαίρεσης των μικρών επιχειρήσεων από τον ΦΠΑ, ενώ ακούγεται ευχάριστα, δεν ξέρω αν πρέπει να κάνει καταναλωτές και μικροεπιχειρηματίες να πανηγυρίσουν. Γιατί, η έννοια της «εξαίρεσης» στον ΦΠΑ έχει ιδιάζουσα σημασία και δεν συνεπάγεται αυτό που ο μέσος πολίτης αντιλαμβάνεται. Συγκεκριμένα, η εξαίρεση κάποιων επιχειρήσεων από τον ΦΠΑ δεν σημαίνει την απαλλαγή των προϊόντων τους από τη φορολογία, αλλά την εξαίρεση αυτών των επιχειρήσεων από την «αλυσίδα» υπολογισμού του ΦΠΑ. Το θέμα είναι κάπως τεχνικό και δεν μπορεί να αναλυθεί επαρκώς σε λίγες γραμμές. Περιορίζομαι λοιπόν στα εξής: Αν οι εξαιρούμενες από τον ΦΠΑ επιχειρήσεις δραστηριοποιούνται στο στάδιο του λιανικού εμπορίου, δηλαδή είναι οι τελευταίες στην αλυσίδα παραγωγής, πριν φτάσει το προϊόν στον καταναλωτή, η εξαίρεσή τους θα έχει ως αποτέλεσμα να μην μπορούν να συμψηφίσουν τον ΦΠΑ επί των αγορών τους με τον ΦΠΑ στις πωλήσεις τους (αφού θα εξαιρούνται πλέον από τον ΦΠΑ), με συνέπεια να φέρουν αυτές όλο τον ΦΠΑ που είναι ενσωματωμένος στα αγαθά που αγόρασαν και μεταπωλούν. Εκτός αν μπορούν να αυξήσουν τις τιμές τους, ώστε να περάσουν το κόστος της ενσωμάτωσης αυτής στον καταναλωτή. Αυτό όμως είναι θέμα συνθηκών αγοράς και δεν μπορεί να θεωρηθεί δεδομένο.

Αν από την άλλη πλευρά, οι επιχειρήσεις που θα εξαιρεθούν από τον ΦΠΑ δεν δραστηριοποιούνται στο στάδιο του λιανικού εμπορίου, αλλά σε κάποιο ενδιάμεσο στάδιο της παραγωγικής διαδικασίας, η συνολική επιβάρυνση των προϊόντων τους θα είναι μεγαλύτερη από αυτή που θα υπήρχε αν οι επιχειρήσεις αυτές δεν είχαν εξαιρεθεί. Αυτό όμως σημαίνει ότι οι επιχειρήσεις των επόμενων παραγωγικών σταδίων θα βρίσκουν ασύμφορο να προμηθεύονται αγαθά από τις επιχειρήσεις αυτές, οι οποίες έτσι παύουν να είναι ανταγωνιστικές. Παράλληλα, αφού η συνολική επιβάρυνση των προϊόντων τους θα είναι μεγαλύτερη από πριν, τα φορολογικά έσοδα θα αυξηθούν. Και επειδή στην Ελλάδα (ελέω και παραοικονομίας/φοροδιαφυγής) υπάρχουν πολλές μικρές επιχειρήσεις, όσες περισσότερες επιλέξουν να υπαχθούν στο καθεστώς της εξαίρεσης, τόσο περισσότερα θα είναι τα έσοδα του κράτους (και αντίστοιχα η επιβάρυνση των καταναλωτών). Δηλαδή, πολύ πιθανό το μέτρο της εξαίρεσης των μικρών επιχειρήσεων από τον ΦΠΑ να οδηγήσει σε αύξηση των φορολογικών εσόδων και της επιβάρυνσης των καταναλωτών.

Τέλος –αν και επί της αρχής δεν είμαι αντίθετος στα τεκμήρια– η ανακοίνωση για την κατάργησή τους δεν σημαίνει κατάργηση του τεκμαρτού τρόπου υπολογισμού του φορολογητέου εισοδήματος. Αν φύγει κανείς από τον τίτλο της είδησης, προσέξει το περιεχόμενο και διαβάσει «ανάμεσα στις γραμμές», θα σχηματίσει εντελώς διαφορετική άποψη.

Αυτά, όχι για να μεμψιμοιρήσουμε ή να χαλάσουμε τη διάθεσή μας, αλλά για να μπουν τα πράγματα στη θέση τους.

* Ο κ. Νίκος Τάτσος είναι καθηγητής Δημόσιας Οικονομικής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο.

Πηγή: http://www.kathimerini.gr/