Δευτέρα 13 Οκτωβρίου 2014

Αποψη: Το θέμα της φορολόγησης των αμοιβών σε είδος

ΝΙΚΟΣ ΤΑΤΣΟΣ*

Τις προηγούμενες ημέρες προκάλεσε έντονες αντιδράσεις στα ΜΜΕ το θέμα της φορολόγησης των αμοιβών σε είδος. Το αν ήταν από πολιτικής πλευράς κατάλληλη η στιγμή να έρθει το θέμα αυτό στο προσκήνιο, είναι ένα ζήτημα. Οφείλω πάντως να παρατηρήσω ότι βάζοντας το πολιτικό κόστος (ή όφελος) πάνω από όλα και κάνοντας τα στραβά μάτια φτιάξαμε ένα φορολογικό σύστημα, το οποίο μπάζει από παντού. Και μετά παραπονιόμαστε ότι είναι άδικό! Η κριτική, ωστόσο, που ασκήθηκε δεν περιορίσθηκε στο timing, αλλά μπήκε και στην ουσία, όπου διατυπώθηκαν απόψεις –ακόμη και από έγκριτους σχολιαστές– οι οποίες βρίσκονται σε αντίθεση με τη δημοσιονομική θεωρία και τη διεθνή πρακτική.

Ολοι συμφωνούμε ότι η κατανομή των φορολογικών βαρών πρέπει να είναι δίκαιη. Για να γίνει όμως αυτό πρέπει πρώτα απ’ όλα το εισόδημα που υπάγεται σε φορολογία να περιλαμβάνει όλες τις μορφές και κατηγορίες εισοδήματος. Γιατί, αν πάει να φορολογηθεί το εισόδημα και εξαιρεθούν ευθύς εξαρχής από αυτό κάποιες κατηγορίες εισοδήματος, ο στόχος για δίκαιη κατανομή των φορολογικών βαρών είναι εκ προοιμίου καταδικασμένος να αποτύχει.

Οι αμοιβές σε είδος καταβάλλονται σε εργαζομένους με τη μορφή της δωρεάν παροχής κατοικίας, αυτοκινήτου, αγαθών που παράγει η επιχείρηση, κάλυψης δαπανών για βρεφονηπιακούς σταθμούς, παροχής δωροεπιταγών κ.ο.κ. Αρχικά, οι παροχές αυτές είχαν μικρή σχετικά σημασία ως μέγεθος, γιατί ήταν περιορισμένες σε αριθμό και αφορούσαν πολύ μικρό αριθμό φορολογουμένων. Σταδιακά, η πρακτική της παροχής αμοιβών σε είδος πήρε άλλες διαστάσεις και σε κάποιους επαγγελματικούς τομείς ή δραστηριότητες η παραδοσιακά προσφερόμενη χρηματική αμοιβή αντικαταστάθηκε από το λεγόμενο «πακέτο παροχών», με μείωση των χρηματικών αμοιβών και προσθήκη αντίστοιχα σ’ αυτό όλο και περισσότερων παροχών σε είδος. Η τάση αυτή εξηγείται από το γεγονός ότι η αντικατάσταση μέρους της χρηματικής αμοιβής από αμοιβή σε είδος είναι επωφελής τόσο για τους εργαζομένους όσο και για τους εργοδότες. Γιατί εκτός από τα φορολογικά οφέλη, οι παροχές σε είδος προκαλούν μείωση των ασφαλιστικών εισφορών εργοδοτών και εργαζομένων, αφού το ύψος των εισφορών αυτών υπολογίζεται επί των χρηματικών αμοιβών. Ετσι, όσο μεγαλύτερο μέρος των αποδοχών σε χρήμα αντικαθίσταται από αποδοχές σε είδος, τόσο μειώνονται τα φορολογικά έσοδα και οι ασφαλιστικές εισφορές. Αντίστοιχα, τόσο αυξάνεται η φοροδιαφυγή και η εισφοροδιαφυγή.

Οι δωρεάν παροχές σε είδος ισοδυναμούν με χρηματικές παροχές και δεν υπάρχει αμφιβολία ότι αυξάνουν τη φοροδοτική ικανότητα αυτών στους οποίους παρέχονται. Πρέπει κατά συνέπεια να φορολογούνται. Αρκεί να σκεφτεί κανείς δύο φορολογούμενους οι οποίοι έχουν τον ίδιο μισθό και τις ίδιες προσωπικές συνθήκες, αλλά ο ένας εξ αυτών έχει επιπλέον από την επιχείρηση στην οποία εργάζεται δωρεάν παροχή αυτοκινήτου, κινητού τηλεφώνου ή/και δικαίωμα χρήσης εταιρικής πιστωτικής κάρτας. Προφανώς τα άτομα αυτά δεν έχουν την ίδια φοροδοτική ικανότητα, παρόλο που το χρηματικό τους εισόδημα είναι το ίδιο. Μάλιστα, όσο υψηλότερα ιεραρχικά –και κατ’ επέκταση εισοδηματικά– βρίσκονται τα στελέχη μιας επιχείρησης τόσο μεγαλύτερες είναι οι αμοιβές τους σε είδος. Ετσι, αν οι παροχές αυτές δεν αντιμετωπισθούν ως εισόδημα δεν θα μειωθούν μόνο τα έσοδα του κρατικού προϋπολογισμού και των ασφαλιστικών φορέων, αλλά θα υπάρξει και άνιση κατανομή των φορολογικών βαρών, υπέρ μάλιστα κατηγοριών φορολογουμένων που δεν βρίσκονται χαμηλά στην εισοδηματική κλίμακα.

Η αποτίμηση της αξίας των δωρεάν παροχών σε είδος έχει βέβαια ιδιαιτερότητες, γιατί η παροχή αυτή είναι πάντοτε αποτέλεσμα ελεύθερης επιλογής των δικαιούχων. Επιπλέον, οι δικαιούχοι των παροχών είναι πιθανό να τοποθετούν τις παροχές σε είδος που απολαμβάνουν σε κατώτερη θέση στην κλίμακα των προτιμήσεών τους. Δηλαδή, μπορεί να μην προμηθεύονταν καθόλου ή να μην προμηθεύονταν στον ίδιο βαθμό τα παρεχόμενα δωρεάν αγαθά και υπηρεσίες, αν αντί της αμοιβής σε είδος λάμβαναν αμοιβή σε χρήμα. Αναφύονται επίσης και κάποια πρακτικής φύσεως προβλήματα. Από το σημείο όμως αυτό μέχρι το παραλήρημα που έπιασε κάποιους με τη φορολόγηση των αμοιβών σε είδος και την υπαναχώρηση που υπήρξε στην εφαρμογή του μέτρου, υπάρχει διαφορά. Τα θέματα αυτά έχουν αντιμετωπισθεί εδώ και δεκαετίες στον υπόλοιπο κόσμο και δεν ανακαλύπτουμε τον τροχό!

* Καθηγητής Δημόσιας Οικονομικής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο.

Πηγή: http://www.kathimerini.gr/