Δευτέρα 15 Σεπτεμβρίου 2014

Αποψη: Tα προβλήματα με τον ΕΝΦΙΑ δεν τελείωσαν

ΝΙΚΟΣ ΤΑΤΣΟΣ*

Σίγουρα ο ΕΝΦΙΑ δεν αποτελεί παράδειγμα συνετής φορολογικής πολιτικής. Ο προβεβλημένος στόχος της απλοποίησης του συστήματος με τη συγχώνευση όλων των φόρων στα ακίνητα σε έναν μόνο φόρο ήταν εξ αρχής ανέφικτος. Ο λόγος είναι απλός. Οι φόροι που επιθυμούσαν οι αρμόδιοι να συγχωνεύσουν δεν συγχωνεύονται, γιατί είναι εντελώς ανομοιογενείς. Αλλοι επιβάλλονται στους ιδιοκτήτες των ακινήτων και άλλοι στους χρήστες τους, άλλοι στην επιφάνεια των ακινήτων και άλλοι στην αξία τους, άλλοι επιβάλλονται από το κράτος και άλλοι από τους ΟΤΑ, ενώ άλλοι θεωρούνται ότι έχουν ανταποδοτικό χαρακτήρα και άλλοι όχι. Το ότι «μήλα και πορτοκάλια δεν προστίθενται» όφειλαν βέβαια οι αρμόδιοι να το γνωρίζουν. Ετσι, φτάσαμε οι φόροι που συγχωνεύθηκαν να είναι μόνο δύο (ΦΜΑΠ και «χαράτσι»), οι οποίοι αντικαταστάθηκαν από δύο άλλους (ΕΝΦΙΑ και συμπληρωματικός φόρος). Τουτέστιν, καθαρό αποτέλεσμα όσον αφορά τον στόχο της συγχώνευσης φόρων το μηδέν.

Ο δεύτερος στόχος του ΕΝΦΙΑ ήταν η –μέσω διεύρυνσης της φορολογικής βάσης– δικαιότερη κατανομή των βαρών. Εδώ το αποτέλεσμα ήταν μάλλον αντίθετο. Από τις στάνες και τα μαντριά που βρέθηκαν στην αρχή να φορολογούνται, φτάσαμε, ύστερα από παράκαμψη με διάφορους τρόπους ποικίλων εμποδίων, στην πρόσφατη απόσυρση των εκκαθαριστικών σημειωμάτων –κάτι που δεν έχει προηγούμενο– ευρισκόμενοι φορολογούμενοι και κυβέρνηση σε κατάσταση κινούμενης άμμου.

Φοβάμαι ότι, παρά τις φιλότιμες προσπάθειες της κυβέρνησης, τo πρόβλημα του φόρου δεν λύνεται με διορθωτικού χαρακτήρα παρεμβάσεις. Οφείλεται σε παραλείψεις και ενέργειες του κράτους, οι οποίες έχουν προκαλέσει χρόνιες στρεβλώσεις στην αγορά ακινήτων και χρειάζεται άλλου είδους προσέγγιση. Και ασφαλώς, η λύση της μορφής «αν ο φόρος του 2014 είναι μεγαλύτερος αυτού του 2013 θα πληρωθεί το ποσό φόρου του 2013, ενώ αν ο φόρος του 2014 είναι μικρότερος του 2013, θα πληρωθεί αυτός που υπολογίσθηκε το 2014», αποτελεί μπάλωμα μιας χρήσης. Αποφορτίζει κάπως την κατάσταση σήμερα και μεταθέτει τα αδιέξοδα αυξημένα στο μέλλον. Αλλος είναι ο φόρος που θα βγάλει η εκκαθάριση και άλλο κάποιοι από εμάς θα πληρώσουμε! Και, όταν με το καλό έρθει η στιγμή να γίνει κάποια αλλαγή στον φόρο –γιατί θα γίνει αυτό κάποτε– θα έχουμε ως βάση αναφοράς τον φόρο που ψηφίσθηκε σήμερα ή αυτόν που θα έβγαινε με βάση τα ισχύοντα του 2013; Μπερδεμένα πράγματα!

Το πρόβλημα όμως είναι βαθύτερο. Η χώρα, ως γνωστόν, στερείται κτηματολογίου. Μπορούν να φορολογηθούν οικόπεδα και αγροκτήματα όταν το ίδιο κομμάτι γης διεκδικείται από περισσότερους του ενός ιδιοκτήτες (ενίοτε και από το Δημόσιο) και οι αίθουσες των δικαστηρίων βρίθουν καθημερινά από τέτοιου είδους διεκδικήσεις; Αναλογίσθηκε κανείς το πλήθος και τη συνθετότητα των προβλημάτων που θα ανακύψουν από ένα τέτοιο εγχείρημα και το αντίστοιχο κοινωνικό, οικονομικό και διοικητικό κόστος, ή τα έσοδα που θα εισπράξουμε σήμερα μας κάνουν να παραβλέπουμε την ταλαιπωρία για χρόνια της φορολογικής διοίκησης, των δικαστηρίων και των φορολογουμένων; Και υπάρχει λόγος να ωθεί η Πολιτεία τους πολίτες της στα δικαστήρια;

Μια άλλη περίπτωση αποτελούν τα λεγόμενα «δασικά». Κτίσματα δηλαδή και οικόπεδα που αγοράσθηκαν με όλες τις νόμιμες διαδικασίες (αλλά και όσα νομιμοποιήθηκαν εκ των υστέρων ή μη), τα οποία βρίσκονται σε περιοχές που έχουν χαρακτηρισθεί «δασικές». Τα ακίνητα αυτά αποφάσισε σχετικά πρόσφατα η Πολιτεία ότι δεν μπορούν να πουληθούν. Δηλαδή, ότι γι’ αυτά δεν υπάρχει αγορά και συνακόλουθα έχουν μηδενική αγοραία αξία. Είναι ηθικά, νομικά και κοινωνικά σωστό οι ιδιοκτήτες των ακινήτων αυτών να φορολογούνται όταν η ίδια η Πολιτεία με διάταξή της έχει μηδενίσει την αγοραία τους αξία; Εκτός αν στόχος είναι να εισπραχθούν τώρα τα έσοδα και άσε τον κόσμο να τρέχει στα δικαστήρια. Κάτι τέτοιο όμως θα ήταν πολύ βαρύ να το σκεφτούμε για την κυβέρνηση μιας χώρας.

Μια τρίτη περίπτωση είναι αυτή της φορολόγησης του «αέρα». Εχουν αναλογισθεί οι αρμόδιοι ότι οι αλλαγές στους αντισεισμικούς κανονισμούς που έχει θεσπίσει όλα αυτά τα χρόνια η Πολιτεία έχουν κάνει για τα περισσότερα ακίνητα ασύμφορη ή αδύνατη την εκμετάλλευση του «αέρα»; Θα πρέπει να φορολογηθούν και από πάνω οι πολίτες στους οποίους η Πολιτεία άλλαξε τα δεδομένα;

Η έλλειψη χώρου δεν επιτρέπει να αναφερθούν και άλλες περιπτώσεις με προβλήματα που αφορούν μεγάλο αριθμό φορολογουμένων. Η παραδοχή από πλευράς αρμοδίων ότι υπάρχουν αδικίες στον φόρο τις οποίες για δημοσιονομικούς λόγους δεν μπορούν να αντιμετωπίσουν δεν αρκεί. Πρώτιστος με διαφορά στόχος της φορολογικής πολιτικής –ιδιαίτερα όταν η φορολογία είναι επαχθής– είναι η δίκαιη κατανομή των φορολογικών βαρών. Ετσι τουλάχιστον όπως την αντιλαμβάνονται αυτοί που ορίσαμε να έχουν την ευθύνη. Και αν δεν τη θεωρούν δίκαιη, οφείλουν, με όποιο κόστος, να τη διορθώνουν άμεσα. Γιατί αν κάτι είναι εν γνώσει μας στραβό και δεν το διορθώνουμε, δεν πρόκειται για λάθος, αλλά για αδιαφορία ή επιλογή, κάτι που δεν πιστεύω ότι είναι στις προθέσεις της κυβέρνησης και δεν τιμά τον λαό.

* Καθηγητής Δημόσιας Οικονομικής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο.

Πηγή: http://www.kathimerini.gr/