Δευτέρα 15 Σεπτεμβρίου 2014

Τρεις πυλώνες αλλάζουν τη φιλοσοφία για τις συντάξεις του μέλλοντος

ΛΕΩΝΙΔΑΣ ΣΤΕΡΓΙΟΥ

http://s.kathimerini.gr/resources/2014-09/14s2syntaxeis-thumb-large.jpg

Κυβερνήσεις και συνταξιούχοι θα πρέπει να αναθεωρήσουν όσα πίστευαν για τις συντάξεις και τα ασφαλιστικά ταμεία. Στο εξής, κράτος, ασφαλισμένοι και ιδιωτικές ασφαλιστικές εταιρείες θα μοιράζονται (δίκαια) τους κινδύνους του συστήματος.

Σύμφωνα με μελέτη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, οι κυβερνήσεις θα πρέπει να προσφέρουν φορολογικά κίνητρα ώστε οι ασφαλισμένοι να παραμένουν περισσότερα χρόνια στην εργασία τους και όχι απλώς να ψηφίζουν νόμους που αυξάνουν τα όρια ηλικίας συνταξιοδότησης.

Από τα συμπεράσματα της μελέτης προκύπτει ότι γενικά θα πρέπει να αλλάξει η όλη φιλοσοφία: από το κύριο - κρατικό ταμείο ο συνταξιούχος θα πρέπει να περιμένει μόνο μια ελάχιστη σύνταξη για μια αξιοπρεπή διαβίωση. Αν θέλει κάτι παραπάνω που να πλησιάζει τον μισθό που έπαιρνε, θα πρέπει να συμμετέχει και σε ένα π.χ. επαγγελματικό ταμείο. Κι αν θέλει ακόμη μεγαλύτερα εισοδήματα κατά τα χρόνια της σύνταξης, τότε θα πρέπει να επενδύσει - αποταμιεύσει σε έναν ιδιωτικό τομέα.

Η νέα αυτή φιλοσοφία περιγράφει με απλά λόγια τους προτεινόμενους εδώ και χρόνια τρεις πυλώνες του ασφαλιστικού συστήματος:

- Ο πρώτος πυλώνας είναι ο υποχρεωτικός - κρατικός ασφαλιστικός φορέας (π.χ. ΙΚΑ).

- Ο δεύτερος πυλώνας είναι, για παράδειγμα, τα επαγγελματικά ταμεία και μπορεί να είναι ένα μεικτό σύστημα (κρατικό ή/και ιδιωτικό). Στόχος του θα είναι να αυξάνει το ποσοστό αναπλήρωσης των συντάξεων. Ποσοστό αναπλήρωσης είναι το ποσό της σύνταξης σε σχέση με τον μισθό του ασφαλισμένου. Για παράδειγμα, εάν ο μισθός ήταν 100 ευρώ και η σύνταξη που προκύπτει είναι 30 ευρώ, τότε το ποσοστό αναπλήρωσης είναι 30%.

- Ο τρίτος πυλώνας πρέπει να είναι εθελοντικός και να αφορά την ιδιωτική ασφάλιση.

Το βασικό συμπέρασμα της μελέτης είναι ότι τα κράτη πρέπει να προχωρήσουν σε ταυτόχρονες μεταρρυθμίσεις και στους τρεις πυλώνες που έχουν προταθεί κατά καιρούς. Οι προτάσεις της μελέτης συνοψίζονται στα εξής:

- Η ανάπτυξη των τριών πυλώνων πρέπει να είναι ταυτόχρονη. Ούτε ο τρίτος πυλώνας από μόνος του είναι η λύση ούτε οι μεταρρυθμίσεις μόνο στον πρώτο μπορεί να οδηγήσουν κάπου.

- Η συμμετοχή των ασφαλισμένων στον τρίτο πυλώνα πρέπει να είναι εθελοντική.

- Οι καταβολές στον τρίτο φορέα θα πρέπει να γίνονται στον υφιστάμενο δεύτερο πυλώνα, όπου υπάρχει. Αυτό απαιτεί προσεκτικό θεσμικό πλαίσιο που να εξασφαλίζει κυρίως τη διαφάνεια.

Οι κίνδυνοι για αύξηση εισοδηματικής ανισότητας και φτώχειας

«Κλειδί» για μια επιτυχή μεταρρύθμιση του συνταξιοδοτικού συστήματος είναι ο σωστός σχεδιασμός. Μπορεί αυτό να φαίνεται αυτονόητο, αλλά η πράξη έχει αποδείξει το αντίθετο.

Βέβαια, η πραγματικότητα γίνεται όλο και πιο περίπλοκη. Αυτό φαίνεται έκδηλα από το παρακάτω παράδειγμα: Εστω, λοιπόν, ότι ένα κράτος ακολουθεί κατά γράμμα τις οδηγίες της μελέτης του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Και έστω ότι οι κυβερνήσεις θεσμοθετούν φορολογικά κίνητρα για αποταμίευση στον τρίτο πυλώνα (ιδιωτική ασφάλιση) και για μεγαλύτερη παραμονή στην εργασία. Αν δεν γίνει σωστός σχεδιασμός των κινήτρων και των αντικινήτρων και αν δεν δοθεί βάση και στην αναμόρφωση των δύο πρώτων πυλώνων (π.χ. πολιτική επιδομάτων, συμπληρωματικής σύνταξης κ.λπ.), τότε υπάρχει ο εξής κίνδυνος: τα υψηλά εισοδήματα (υψηλόμισθοι κ.λπ.) να μπορούν να αποταμιεύουν στον τρίτο πυλώνα και ταυτόχρονα να κάνουν κατάχρηση των φοροαπαλλαγών. Οταν βγουν στη σύνταξη, θα έχουν εξασφαλίσει υψηλά εισοδήματα που συνολικά μπορεί να ξεπερνούν το 100% του μισθού που έπαιρναν. Από την άλλη πλευρά, αδύναμα οικονομικά στρώματα, π.χ. χαμηλόμισθοι ή άλλες ευάλωτες κατηγορίες, που δεν θα έχουν τη δυνατότητα να αποταμιεύουν και στον δεύτερο και στον τρίτο πυλώνα, θα υποστούν τα εξής: μείωση συντάξεων (από την περικοπή του ποσοστού αναπλήρωσης λόγω μεταρρύθμισης του ασφαλιστικού σε τρεις πυλώνες), απώλεια επιπλέον σύνταξης επειδή δεν συμμετείχαν κυρίως στους άλλους δύο πυλώνες και, τρίτον, απώλειες από τη μη χρήση φοροαπαλλαγών. Επιπλέον, η ευάλωτη κατηγορία δεν θα έχει κίνητρο να παραμείνει στην εργασία περισσότερα χρόνια.

Ετσι, θα αυξηθεί η εισοδηματική ανισότητα, αλλά και ο κίνδυνος φτώχειας στις ηλικίες μετά των 65 ετών. Ταυτόχρονα, το σύστημα θα χάνει έσοδα (εισφορές και φόροι) από τους εν ενεργεία ασφαλισμένους και από τους συνταξιούχους.

Η βιωσιμότητα του ασφαλιστικού συστήματος και πιο συγκεκριμένα των συνταξιοδοτικών ταμείων δεν αποτελεί μόνο ελληνικό πρόβλημα. Ούτε είναι απλή υπόθεση. Η μελέτη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για τα συνταξιοδοτικά συστήματα στην Ευρώπη αποκαλύπτει την ανάγκη για ριζική αναδιάρθρωση της όλης φιλοσοφίας επί της οποίας έχουν δομηθεί μέχρι σήμερα οι συντάξεις.

Από τη μια πλευρά, το δημογραφικό πρόβλημα πιέζει για άμεσες και ριζικές μεταρρυθμίσεις, οι οποίες, όμως, «μπαίνουν στον πάγο» εξαιτίας της δημοσιονομικής κρίσης. Οι ερευνητές διαπιστώνουν ότι οι μεταρρυθμίσεις μέχρι σήμερα έχουν περιοριστεί στις αυξήσεις των ορίων ηλικίας συνταξιοδότησης και σε αρκετές περιπτώσεις –με κορυφαία περίπτωση την Ελλάδα– σε σημαντικές περικοπές στις συντάξεις. Ομως, αυτές οι κινήσεις από μόνες τους δεν είναι αρκετές για να διασφαλίσουν τη βιωσιμότητα του συνταξιοδοτικού συστήματος.

Πηγή: http://www.kathimerini.gr/